Algemeen - Kinderboekenweek 2008

[leeuwtje]

Ik zou graag willen weten wat er in staat voor groep 3 en of je weet hoe ik hieraan kan komen.

[Joke]

Dat is erg moeilijk samen te vatten, maar ik zal het een en ander uit de KBW '98 Van rijm tot rap hier proberen uit te typen. Misschien kunnen veel leerkrachten er dan mee aan de slag of erop voortborduren omdat je weer andere ideeën hierdoor krijgt.
Voor de kleuters
Les 1 Keukenklanken
Op de CD staat het gedicht
Hout
Houten
Houten lepel
Houtenlepel: (tik)
(en nog over een hagelslagdoos (rap), ijzer vergiet (met gaten), eiersnijder (klank), dekselpan (boem-uit)
Tussen haakjes staat het woord waarmee elk couplet afgesloten wordt.
De houten pollepel, de hagelslagdoos, de vergiet, de eiersnijder, de pan en deksel liggen onder lappen.
Met de pollepel draag je dit stapelgedicht voor en je kijkt af en toe 'stiekem' onder de lappen.
Je praat met de kinderen over de voorwerpen, waar het zich afspeelt, wie er wat mee doet, wat erin zit of kan, of het leuk is of niet etc.
Spreektekst een kopje, een kopjeDaarna nog eens voordragen met veel intonatie, welke geluiden horen erbij. Met deze en/of andere voorwerpen ga je verder.
Een kind maakt een geluid en een ander probeert vanuit de naam van het voorwerp een stapelgedicht te maken. Sommie kinderen rijmen vanzelf, andere kinderen moet je helpen. Het kan een vraag- en antwoordspel worden van kinderen die tegenover elkaar staan.
Ternslotte zou je het kunnen uitwerken als opvoering. De beste zelfbedachte (en eventueel door jou gestuurde) stapelgedichten gebruik je hiervoor.
Op een tafel de voorwerpen met een lamp erboven, die de voorwerpen duidelijk verlicht, kinderen met handschoenen. Dit alles zorgt voor enkele eenvoudige theatrale effecten.

Les 2 Op de CD staat het liedje:
wat zie je op tafel? Een kopje, een kopje, wat zie je op tafel? Een kopje meneer.
wat zie je op tafel? Een kopje, een kopje, wat zie je op tafel? Wat zie je nog meer?
Liedje uitbreiden met alles wat in het ritme past
een kopje, een kopje, een glaasje, een glaasje enz. Liedje steeds herhalen, ritme klappen
In het boek zit een voorbeeld van een papier/kartonnen dobbelsteen waarop afbeeldingen staan die in de klas gezocht kunnen worden. Als het gevonden is, wordt het voorwerp op de tafel neergelegd en zingen de kinderen het liedje en de naam wordt ritmisch uitgesproken en meegeklapt. Je kunt vooraf (of achteraf) een 'klankonderzoek' doen.
Op welke manieren kun je er geluid mee maken
Klinkt het hard, zacht, kort of lang, hoog of laag?
Noem de naam van het geluid dat je hoort: rinkelen, schuren, krassen enz. of verzin er een nieuw woord voor zoals bonkelen, fritselen enz.
Je kunt nu allerlei luisterspelletjes doen (herkennen van geluiden)
Welk voorwerp hoor je?
In welke volgorde hoor je de geluiden?
Op de CD staat een invulmuziekje waarmee de kinderen met een klankvoorwerp op het juiste moment twee aanvullende klankvoorwerpen kunnen maken. Dit kan klassikaal, ieder op zijn beurt in de kring, een 'dirigent' kan aangeven met een afbeelding van het voorwerp welk voorwerp het geluid mag maken.
Huiskamermuziek
Van thuis worden kleine huishoudelijke voorwerpen waarmee je muziek kunt maken meegenomen: lepels, vorken, (tanden)borstels, goed afgesloten busjes met hagelslag of ander materiaal. Ze onderzoeken alle voorwerpen eerst op klankmogelijkheden net zoals hierboven beschreven is.
Luister naar de CD, welke voorwerpen herken je (o.a. lepels en een stofzuiger)
Daarna kunnen de kinderen op de maat van de muziek met hun klankvoorwerp meespelen. Een 'dirigent' mag d.m.v. gebaren aangeven (afspreken welke gebaren) of er hard of zacht gespeeld moet worden. Als de stofzuiger klinkt, doet iedereen dit geluid mee met de stem en is het meespelen afgelopen.

De klanken van de eigen huiskamermuziek kun je ook gebruiken in combinatie met het voorlezen van passende gedichten.

[Joke]

In les 3 wordt ontdekt (N.a.v. een fragment van K.Schippers op de CD(7): wat je kan zien, maar niet kan horen) dat een gedicht een verzameling van gewone woorden is. Woorden die bijzonder worden door de manier van opschrijven (zelf zou ik willen zeggen uitspreken)
Hierbij heb je de bundel 'Als je goed om je heenkijkt zie je dat alles gekleurd is' nodig. En een flinke schelp en een potje.
Eerst zelf de volgende gedichten goed doorlezen:
De invloed van matige wind op je kleren. Wat je kan zien, maar niet kan horen (K.Schippers) en de Zee (Judith Herzberg)
De invloed van matige wind op je kleren:
Lees het gedicht voor en vraag wat de dichter graag wil hebben. Je kunt zeggen dat de dichter zand verzamelt. Gewone dingen worden bijzonder als je ze verzamelt. Je kunt ook woorden en zinnen die rijmen verzamelen.
Maar je kunt ook dingen verzamelen die over dingen gaan die je ziet of hoort.
Lees het gedicht De zee van Judith Herzberg
De zee
De zee kun je horen
met je handen voor je oren,
in een kokkel,
in een mosterdpotje,
of aan zee.
In het gedicht komen de woorden mosterdpotje, kokkel en je handen voor. Wat verzamelt de dichteres?
Wat kan je horen in een schelp of een potje. Wat hoor je met je handen voor je oren?
Geef de schelp en het potje door, wat horen de kinderen. En allemaal met gebolde handen voor je oren? Dan lijkt het net of je de zee hoort ruisen.
Je zou kunnen zeggen dat de dichteres dingen verzamelt die je niet kunt zien maar wel kunt horen, zoals het geluid van de zee.
Lees daarna het lijstjes gedicht voor van K. Schippers Een fragment van 'Wat je kan zien, maar niet kunt horen' (tot 'een plafond')
Maak daarna samen met de kinderen ook zo'n lijstjesgedicht maar dan een verzameling van dingen en/of dieren die hele harde geluiden maken. Het hoeft niet zo'n hele lange lijst te worden, bv:
onweer
trompet
olifant
vuurwerk
Daarna een lijstje van dingen en/of dieren die zachte geluidjes maken, daarna dieren die vlug zijn.
Als ze het principe van deze lijstjes doorhebben kun je vragen wat deze dichter (Shel Silverstein) verzamelt:
Achttien heerlijke, zalige smaken
chocolade en kers
koffie, framboos en banaan
roomcaramel en bosbes
pistache en geschaafde amandeltjes
kiwi en vanille
hazelnoot en sinaasappel
kokosnoot en mokka
aardbei, peer en ananas
elk bolletje smeuïg en zacht en rond
het hoogste ijsje van de stad
ligt daar nu (snik) op de grond.


In les 4 ontdekken de kinderen dat je een gedicht kunt versterken door er een ritme in te brengen en dat ieder gedicht een eigen ritme heeft.
Je hebt nodig: de 3 lijstjes gedichten uit les 3 (harde, zacht en snelle)
De bundel 'tante Nans zat op een gans' van An Debaene en Cathy Goossens. Deze les wordt in het speellokaal gegeven.
Er worden van de lijstjes van de kinderen 3 verschillende teksten gemaakt. Een voorbeeld van het lijstje met harde geluiden:
onweer onweer boem boem boem
vuurwerk vuurwerk pang pang pang
boem boem boem boemerdeboem
de trompet de trompet tetterdetet tetterdetet

onweer onweer boem boem boem
vuurwerk vuurwerk pang pang pang
boem boem boem boemerdeboem
en de olifant roept ook tetterdetet
Ritmisch lopen
Als opwarmoefening kun je het liedje En mijn één been staat zingen. De kind
eren zingen mee en maken de bewegingen. Het zelfgemaakte gedicht over harde geluiden lees je ritmisch voor en de kindere lopen op het ritme stampend door het speellokaal. Een paar keer herhalen om het de kinderen te leren.
Lees dan het door jou gemaakte gedichtje over snelle geluiden heel langzaam voor en voer de snelheid van het voorlezen op zodat ze tenslotte lekker snel door het lokaal kunnen rennen.
Als laatste het door jou gemaakte gedicht over zachte geluiden. De kinderen proberen zo geluidloos te lopen. Lees de tekst zacht voor, ook nog eens heel langzaam.
De teksten van deze gedichten kun je op grote vellen papier schrijven en de kinderen kunnen er tekeningen bij maken van dieren en/of dingen die die deze geluiden maken, uitknippen of plaatjes uit tijdschriften knippen en erbij plakken.
In de KBW kun je deze gedichten regelmatig voorlezen. Daarnaast kun je uit Tante Nans etc. steeds andere ritmische gedichtjes voorlezen, zoals Ik zei er van Jaap, Macadam, macadam, één, twee drie, m'n zusje heet Marie, olleke, bolleke etc.

[Joke]

Les 5 (Beeldend)
Versierde dozen
De werkstukken worden gebruikt bij de stapelliedjes en stapelgedichten, daarom moeten de dozen stapelbaar zijn. Op de vlakken maken de kinderen afbeeldingen n.a.v. een versje. Ze werken met kosteloos materiaal met de nadruk op sfeer en op de beeldelementen kleur, vorm en compositie.
Materiaal: dozen in verschillende maten (groot en klein), gekleurd papier, verf, stof, 'echte' spullen. schaar en lijm
Als alle dozen een kleur hebben maken de lln. er tekeningen op, plakken er foto's of voorwerpen op (niet aan de onder- en bovenkant natuurlijk)
Voorbeelden:
Bij het gedicht De zee (uit les 3) kan je op de blokken tekeningen en/of afbeeldingen van schelpen en zand aanbrengen, golven maak je van golvend gescheurd sitspapier.
Bij het gedicht Zon van Toon Hermans (hierover gaat les 6 ook, op de CD staat het lied)
Je kunt met schuimrubber of gekleurd papier de zon maken. Cirkel met stroken of gele woldraden als stralen. met de letters z o n werken, op elk blok een letter of het hele woord op een kant, alles kan.

Les 6 Drama: Zon (Ook voor een voorstelling te gebruiken)

Daar gaat-ie weer zegt John. Hij is weer weg, die zon.
Maar Marjolein zegt elke keer: 'Kijk, kijk, die zon, daar-is-ie weer.'

John is de pessimist, dus daar past een sombere stem en gezichtsuitdrukking bij.
Marjan is de optimist, de vrolijke, dus daar past een opgewekte stem en gezichtsuitdrukking bij.
Experimenteer met deze stemmingsverschillen in het voorlezen en bekijk met de kinderen bij wie welke stem het beste past. Verdeel de groep in 2 groepen en gebruik de verschillende stemmen. De ene helft zegt het eerste deel, de andere heft het tweede deel op. Met de CD erbij kun je het ook (zo) als lied zingen (CD
Het lied kan worden uitgespeeld als de groepen het lied zingen.
Twee lln. houden een zwarte doek vast met daarop een geknipte gele zon.
Twee lln hebben een (platte) pop: de ene pop is somber van kleur, de andere pop is vrolijk van kleur.
De sombere tekst wordt somber en langzaam opgezegd (de ene helft van de groep), de vrolijke tekst optimistisch, vrolijk en vlug (de andere helft van de groep). Wissel de groepjes af en laat de tekst ook eens zingen.
Aanvulling van mij: de poppen hoeven niet plat te zijn als je ze gewoon voor het doek laat optreden.
Met platte poppen zou je er een schimmenspel van kunnen maken. Bij de tekst van Marjolein kun je er nog een extra lamp bij aanknippen. Ook kun je op beide manieren nog iets doen met een wolk (aan een draadje) die op het juiste moment weggaat.
Dit was het deel voor de kleuters, ik hoop dat jullie er (weer) wat aan hebben. Succes!

[theaterjuf]

Tsjonge Joke, wat heb je er weer een tijd in gestoken. Reuze bedankt, ik ga het vanavond eens rustig doorlezen!

[Joke]

[Joke]

Zelf samengestelde lessencyclus, later ingekort tot twee lessen voor een keuzecursus: tekenen bij een gedicht en dichten bij een tekening
Poëzie
les 1 Associëren, begeleid associëren, rijmend associëren, rijmend gedicht schrijven.
(Album Ziezo eventueel gedichtje voorlezen, vooraf of als afsluiting)
Je denkt misschien dat kinderen geen gedichten kunnen schrijven.
Je denkt misschien dat een gedicht altijd moet rijmen.
Dit gedichtje rijmt niet, is geschreven door een kind uit groep 4, maar het is heel mooi:
Een gedicht voel je
van binnen als een liedje
Je neuriet het
en dan schrijf je het op.
Een gedicht is inderdaad net muziek, maar dan met woorden.

Associatieoefening
Voor je dat kunt moet je een beetje oefenen, want je hebt woorden nodig.
Eerst moet je dus een woord bedenken.
Waaraan denk je dan nog meer? Schrijf die woorden maar op en je bent al een heel stuk klaar voor een gedicht:
ijs maar ook: of: klok – slinger – aap – bos – boom – blad – schrijven –
schaatsen ijs tekenen – enz.
koud ijstaart
vriezen roomijs
muts verjaardag
glad koel Kan in een woordweb of woordspin als basis voor je gedicht.

Begeleid associëren:
Kamer woorden: Spelregels: rijmwoorden gebruiken
Wat zie je? bed Ik zie mijn bed
Wat staat er op de vloer? stoel Op de vloer staat mijn stoel, erop ligt mijn pet
Wat hangt er aan de muur? schilderij Aan de muur hangt een schilderij,
Welke kleuren zie je? rood De rode kleuren maken me blij.
Welke geluiden hoor je? Mama Ik hoor mijn moeder, ze zingt een lied,
Enz. papa mijn vader bromt, hij kent de woorden niet.

Spelregels: bv. telkens een paar rijmwoorden gebruiken, dan ben je al aardig op weg om een gedicht te maken

Rijmend gedicht schrijven, hoe?
Een banaan op tafel

Banaan Hoe? Eigenlijk is het niet zo moeilijk om er een gedicht van te maken:
De kromme, gele banaan 2 dingen over de banaan bedenken
Kan niet op de tafel staan woorden verzinnen die op banaan rijmen
Met die woorden twee rijmende zinnetjes bedenken.
Miertje, klassikaal:
Een kriebelig, rood miertje
Loopt over mijn papiertje (kan nog eens klassikaal herhaald worden met een ander startwoord)

Nu jij:
Dier, bedenk er twee dingen over en zoek een heleboel rijmwoorden bij, kies er een en maak twee zinnen.

Voorlezen van de gemaakte gedichtjes, eventueel uittypen op de computer, tekening erbij.
Rijmen op cijfers is een uitloopmogelijkheid: 2x4=8, wat heb ik lang gewacht (klassikaal)

[Joke]

En hier nog wat:
Les 2 Poëzie Humor in gedichten

Onzingedicht bij een afbeelding (mag rijmen, hoeft niet): blz. 86 van Het huis lijkt wel een schip

Voorlezen: De Orrekiedor A.M.G. Schmidt

Naam, woont, eet, hoe beweegt hij, waarmee snuit hij zijn neus?

Dieren-elf:
1. een dier -> geit
2. een briefaanhef aan dat dier -> eigenwijze dame
3. iets wat je wilt zeggen -> je eet verkeerd
4. iets wat je wilt vragen -> ga uit mijn tuintje
5. slotwoord -> wegwezen!

Limerick:

Er was eens een meisje in Volendam
dat net een broodje met pindakaas nam.
een man die parkeerde
zei: ‘Je neemt het verkeerde.
Neem liever tosti met ham!�

Ik-gedicht:
Ik
Dit ben ik
Ik kan ………..
Ik weet ………….
Ik ben ……………
Ik droom van ……………….
Ik lach om …………………
Ik ben bang voor …………….

[Joke]

Les 3

Als ik boos ben dan ………….
Laten weten hoe je je voelt, kan ook in een gedicht.
Vandaag gaan we eens leren hoe je zo’n gedicht moet maken.
Op het bord:
Als ik boos ben dan …………. Zinnetje afmaken.
Waarom ben je wel eens boos en wat doe je dan?
Ook op bord: …………………………..
Als je een gedicht wilt maken met het onderwerp ‘Boos’ kiezen we de beste eruit, want natuurlijk kun je niet alles gebruiken.
Boos

Mijn broertje laat me schrikken
Ik
Scheld hem uit
Bal mijn vuist
Stamp op de grond
Zal het hem betaald zetten

Zelfde werkwijze:
Als ik vrolijk ben, dan……………………………
Wanneer ben je vrolijk en wat doe je dan?
Ook op bord: …………………………………….

Vrolijk
Ik
………………………….
…………………………
……………………………
(Individueel: Als ik bang ben, als ik verdrietig ben, dan ………………)

Dat rijmt: (blz. 52 e.v. uit Het huis lijkt wel een schip)
Twee gedichten voorlezen uit boek rijmen en niet rijmen (bespreken waaraan ze herkennen dat het een gedicht is.)
Uit het boek 'Taaldrukken, verder dan zeggen en schrijven', waarschijnlijk niet meer te koop. ik heb het al heel lang in mijn bezit:
Rondelen: (mogen rijmen, maar het hoeft niet
Welke dingen komen elke dag wel eens voor/ wat gebeurt er vaak?
Wat doe je vaak? Noem maar op: …………………………… (op bord)
Kies nu eens één ding uit je lijst en schrijf dat op, het moet op een lijntje kunnen:
Bv. Stoelen op tafel zetten doe ik vaak. Nu de tweede:
Ik doe het aan het einde van de dag en de derde:
omdat de schoonmaker komt vegen. Ze zeggen iets meer over je eerste zin
Maar nu: je herhaalt de eerste zin weer.
Stoelen op tafel zetten doe ik vaak.
Dat is makkelijk voor hem.
Maar ik vind het niet leuk.
Weer de eerste én de tweede zin herhalen:
Stoelen op tafel zetten doe ik vaak.
Ik doe het aan het einde van de dag.
Of schoolregels? Mooi plekje?
1 Er is er maar één die praat,
2 zodat je hem goed verstaat.
3 Zo gaat dat bij ons op school.
4 Er is er maar één die praat.
5 Ze luisteren nu dus ook naar mij,
6 mijn woorden zweven niet iedereen voorbij.
7 Er is er maar één die praat,
8 zodat je hem goed verstaat.
Andere rijmmogelijkheid:5+6 op 1 en/of 2

Voor de jongere kinderen is rijmend rekenen ook erg leuk, zoals het gedichtje van A.M.G.Schmidt Zeven zoete zuurtjes zaten in een fles. Niet het principe van ten little black person waarbij er gewoon steeds een minder is, maar echt 'sommen'
(Een 'fragment' uit dit gedicht als voorbeeld:
Vijf zoete zuurtjes. Toen kwam mijn nicht Marie, die heeft er twee gekregen. Toen waren er nog maar .... Drie zoete zuurtjes. Toen kwam de kruidenier, die bracht voor mij een zuurtje mee. Toen waren er weer .....)
Of rijmen met kleuren (dat wordt vaak bij de kleuters gedaan, waarbij het kind op het werkblad het voorwerp de juiste kleur moet geven).
Ik heb hele slechte ervaringen met rijmen op iemands naam. Dat is bij mij in de groep zelfs verboden geweest. Ze konden elkaar daar heel erg mee kwetsen.)
Buiten spelen? Touwtje springen met rijmende springliedjes is ook erg leuk.
Ze kunnen daar zelf nieuwe rijmpjes bij bedenken op getallen en in de pauze uitproberen, net als Karel 1 brak zijn been.

En voor de oudere lln. heb je dan altijd nog de Haiku als mogelijkheid.

[Joke]

Hier het rijmspel, een van de kaartjes van Evievi, even gebruiksklaar gemaakt voor de KBW:
Rijmspel
Taalinhoud: woordenschat, rijmen
Materiaal: woordkaartjes, papierplakband, stiften
Locatie: speelplaats of gymzaal
Groepsindeling: met de hele groep
Tijdsduur: 10 min.
Voorbereiding voor leerkracht:
Kaartjes maken met woorden waarop makkelijk gerijmd kan worden.
Materialen verzamelen (papierplakband en stiften)
Werkwijze:
Elke leerling krijgt een van de woordkaartjes, een stift en 5 stukjes papierplakband (of een ander materiaal waarop geschreven kan worden en dat plakt op kleding)
De leerkracht of een leerling is de tikker. De tikker tikt zoveel mogelijk ll. en wie getikt is moet blijven staan.
Leerlingen die nog niet getikt zijn mogen een rijmwoord verzinnen (op het rijmwoord dat de getikte ll. ;laat zien hè, ik weet niet of dit uit de verf kwam), schrijven op een van de stukjes plakband en bij de juiste(!) leerling op de kleding plakken. Als (bijna) alle stukjes plakband op zijn, wordt het spel gestopt.
Getikte lln. met rijmwoorden gaan op een rij staan en alle rijmwoorden worden nog even doorgenomen.

[marjolein84]

Hoi Joke,

Ik heb zojuist het stuk gelezen over zelf woorden bedenken en daar dan meer rijmen. Wat ontzettend leuk. Hier kan ik zeker wat mee in groep 5. Van het weekend ga ik rustig de rest lezen.
Heel erg bedankt Joke voor je bijdrage.

Groetjes Marjolein

[leeuwtje]

Geweldig om alles weer eens terug te lezen. Dit kan ik zeker gebruiken: heel erg bedankt. En inderdaad is het niet meer na te bestellen, dat heb ik nagevraagd. Maar hier kan je wel wat mee.

[Kim20]

Joke, wow!

Jou is ook niets te gek ;-) Hoelang ben je hier wel niet mee bezig geweest om alles te typen.
Erg bedankt, als we jou niet hadden

[Femke84]

Applaus voor Joke! Super!!!

[juf Miranda]

http://www.schoolsupport.nl/nieuwsbrief ... nweek.html

site met ideeën om verschillende boeken te bestellen.